Wczoraj w Pruszance Starej (gm. Brańsk) uczczono pamięć uczestników jednej z bitew kampanii wrześniowej, którą stoczono 13 września 1939 roku. Zgromadzeni przy miejscu pamięci, nieopodal wsi, mogli obejrzeć rekonstrukcję walk.
Pod lasem w pobliżu wsi Pruszanka Stara znajduje się mogiła poległych żołnierzy z 9. Pułku Strzelców Konnych i z 14. Dywizjonu Artylerii Konnej. To tam tuż po bitwie pod Domanowem pochowano tych, którzy zginęli w walce z Niemcami. Jedynie dzięki udanym działaniom baterii dowodzonej przez kapitana Bronisława Przyłuskiego, która zniszczyła trzy niemieckie czołgi, pułk został uratowany przed całkowitą zagładą.
Uroczystość ta zbiegła się zarazem z 81. rocznicą powstania Brygady Kawalerii „Plis" (20 września 1939 r.) - improwizowanej jednostki, która swoje najsłynniejsze boja toczyła pod kierownictwem pułkownika Kazimierza Plisowskiego (1896-1962).
Do tradycji brygady dzisiaj nawiązują członkowie Stowarzyszenia Grupa Rekonstrukcja Historycznej im. Brygady Kawalerii „Plis". To oni wraz z Kołem Żołnierzy i Ich Rodzin i Przyjaciół 14. Dywizjonu Artylerii Konnej byli głównymi organizatorami wydarzenia w Pruszance Starej. GRH zaprezentowała inscenizację walk, a koło oddelegowało do udziału w uroczystościach córkę i wnuków podpułkownika Tadeusza Żyborskiego - ostatniego dowódcy 14 Dywizjonu Artylerii Konnej. Oficjalnymi patronami uroczystości były m.in. gmina Nowe Piekuty oraz oraz Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego.
Dzisiaj w Nowych Piekutach (pow. wysokomazowiecki) odbyła się druga część obchodów - został tam zaprezentowany pokaz sprzętu wojskowego 15. Giżyckiej Brygady Zmechanizowanej.
Nagranie z rekonstrukcji bitwy:
We wsi Pruszanka-Baranki oraz położonej obok Pruszance Starej znajdują się aż cztery miejsca pamięci polskich kawalerzystów i artylerzystów walczących we wrześniu 1939 roku:
Pruszanka-Baranki:
Pomnik Witolda Goldzisza „Radio” żołnierza V Brygady Wileńskiej mjra „Łupaszki”, ufundowany przez Urząd Gminy w Brańsku z inicjatywy Antoniego Brzezińskiego, tutejszego mieszkańca, odsłonięty 27 lipca 1994 r. Znajduje się w pobliskim lesie.
Pruszanka Stara:
Pomnik na mogile dziewięciu nieznanych żołnierzy WP z 9. Pułku Strzelców Konnych z Grajewa poległych w walce 13 września 1939 r. Wykonany 3 czerwca 1997 r. przez mieszkańców przy udziale środków Urzędu Gminy.
Pomnik na mogile dziewięciu żołnierzy WP z 9. Pułku Strzelców Konnych z Grajewa poległych 13 września 1939 r. Ufundowany przez funkcjonariuszy Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej, odsłonięty 24 września 1997 r. Jest zlokalizowany przy drodze do wsi Domanowo.
Pomnik na mogile 18 nieznanych żołnierzy 9. Pułku Strzelców Konnych z Grajewa poległych 13 września 1939 r. znajdujący się przy drodze do wsi Pietraszki.
(kp)