W Podbielu, kilka kilometrów na południe od granic Bielska, znajdują się ruiny grobowca. Przejeżdżając tamtędy na pewno wiele osób zastanawiało się skąd one się tam wzięły. To pozostałości po majątku, którego ostatnią właścicielką była generałowa Żołtuchina.
Podbiele, zwane początkowo Podbielskiem, było w drugiej połowie XVI wieku własnością rodziny Wahanowskich, pochodzących z okolic Brześcia nad Bugiem. W dokumentach są wzmiankowani: Aleksander, Fedor i Jerzy Fedorowicze z Wahanowa i Podbielska (1567). W 1580 r. właścicielami tych dóbr byli Hrehory Wahanowski, wojski brzeski, wzmiankowany także jako właściciel Podbielska w 1584 r. i Piotr Brzoskowski. Wahanowskim można przypisać powstanie tu pierwszego dworu i ogrodu sąsiadującego z rzeką. Oni też zapewne wznieśli w Podbielu cerkiew dworską, która stała na północny-wschód od dworu i spłonęła w 1924 r.
W pierwszej połowie XVII w. Podbielsk został własnością Mikołaja Skaszewskiego (wzm. w 1642 i 1646 r.) i należał do tej rodziny co najmniej do 1756 r., kiedy to zmarł Michał Skaszewski. Przed 1779 r. majątek ten przeszedł na własność Szymona Zawistowskiego, cześnika ziemi bielskiej (1776-1792) i jego żony Marianny z Kruszewskich (później powtórnie ożenionego z Teresą z Kurzenieckich), a następnie na własność Tomasza i Elżbiety z Korycińskich Zawistowskich. W 1808 r. jego właścicielami byli Władysław Markowski i Konstancja z Sarnackich.
W XVII lub w XVIII wieku majątek Podbiele przebudowano w duchu barokowym. Ogrody zajmowały wtedy prostokątny teren sąsiadujący od południa z rzeką i wpadającym do niej strumieniem. Miejsce to było podzielone na kwadratowe kwatery drogami, alejami i szpalerami. W trzech południowych wykopano rząd trzech sadzawek równoległy do rzeki. Na groble między stawami wyprowadzono aleje ogrodowe, z których jedna stanowiła przedłużenie prowadzącej od północy drogi dojazdowej biegnącej między dwiema innymi sadzawkami, położonymi na północny-zachód od dworu i ogrodów. Dwór ówczesny stał we wschodniej części ogrodu. Północno-wschodnią kwaterę założenia zajmowała cerkiew, zaś w części zachodniej pobudowano budynki gospodarcze.
Przed 1832 r. Podbiele przeszło na własność Jana Sarnackiego (zm. w 1837 r.). Po nim majątek odziedziczyła jego córka Emilia (zm. w 1850 r.), od 1840 r. żona Tomasza Zawadzkiego, marszałka szlachty powiatu bielskiego (1863 i 1864 r.). W latach 1850-1873 Podbiele pozostawało własnością Tomasza Zawadzkiego i jego dzieci – Alfreda i Melanii. Od nich majętność tę zakupiła w 1873 r. Lidia Grigoriewna Żołtuchina, żona gen. Aleksandra N. Żołtuchina, grodzieńskiego powiatowego marszałka szlachty (1892 r.). Majątek liczył wtedy 335,5 ha. Do właścicieli należał także folwark Basilówka mający 506 ha.
W chwili zakupu przez Żołtuchinę majątek był już ukształtowany, a przed 1873 r. funkcjonowały w nim młyn, gorzelnia i karczma. Za czasów Żółtuchinów dokonano tu kolejnych inwestycji. Na osi alei dojazdowej, na zachód od starego dworu wzniesiono nowy, przed którym urządzono podjazd. Sadzawkę usytuowaną na południe od dworu poszerzono i połączono z rzeczką kanałem biegnącym na osi dworu.
W zachodniej i w północnej części założenia wzniesione zostały nowe budynki gospodarcze, a w 1903 r. rozpoczęto wznoszenie cerkwi pod wezwaniem św. Eliasza. W 1903 r., na południe od starej cerkwi wzniesiony został murowany, dwukondygnacyjny grobowiec ogrodzony metalową kratą umieszczoną na kamiennym fundamencie.
W 1914 r. rodzina Żołtuchinów wyjechała do Rosji. Po wojnie wróciła do Podbiela córka gen. Aleksandra Żołtuchina - Lidia Żołtuchin, która była właścicielką majątku do 1940 roku.
W tym czasie siedziba dworska nie ulegała większym zmianom (poza tym, że w 1924 r. spłonęła stara drewniana cerkiew Przemienienia Pańskiego). Została ona natomiast poważnie zniszczona w roku 1940. Szczątki Żołtuchinów przeniesiono na cmentarz w Mokrym. Z dawnych zabudowań pozostały tam tylko ruiny grobowca, spichlerz i drewniany budynek gospodarczy oraz schody tarasu nowszego dworu. Zdewastowano wnętrza ogrodu i przerzedzono stary drzewostan.
Po wojnie majątek rozparcelowano, a siedlisko dworskie przejął Państwowy Fundusz Ziemi. Następnie w 1968 r. przeszedł on w ręce prywatne. Nowi właściciele przystosowali teren ogrodu do potrzeb gospodarstw ogrodniczych. Wznieśli budynki mieszkalne i gospodarcze, zaś spichlerz i dworski budynek gospodarczy zostały rozebrane. Sadzawki częściowo wyschły, a wnętrze ogrodu podzielono nowymi ogrodzeniami.
We wsi znajduje się zabytkowa cerkiew św. Proroka Eliasza.
Pierwsze informacje o świątyni w tej miejscowości pochodzą z XVI w. Ówczesna cerkiew pw. Przemienieniu Pańskiego spłonęła. W XVII w. wybudowano nową - również pw. Przemienienia Pańskiego (ta spłonęła w 1924 r.). Była ona zlokalizowana 150 metrów na północny zachód od obecnie istniejącej cerkwi św. Proroka Eliasza. W 1875 roku cerkiew Przemienienia Pańskiego w Podbielu była świątynią parafialną, należały do niej wsie: Podbiele, Dubiażyn, Koszki, Kozły, Rajki, Malinniki, Zaleszany, Gredele, Szpitale, Mokre. Parafian było 1612.
Pomysł budowy nowej cerkwi pojawił się w latach 60-tych XIX w. Inicjatorem był ówczesny proboszcz ks. Konstanty Kaczanowski. Po zniesieniu pańszczyzny mieszkańcy wsi Dubiażyn i Kozły, mieli prawo do 825 rubli i 99 kopiejek, pochodzących ze zwrotu czynszu, płaconego przez gromadę wiejską miejscowemu właścicielowi - Zawadzkiemu. W sprawie tej interweniował ks. Kaczanowski i należna chłopom suma odebrana została w 1874 r. Za zgodą gromady wiejskiej w całości przeznaczono ją na budowę cerkwi. We wrześniu 1874 r. nowym proboszczem został ks. Eliasz Tałyzin, przed otrzymaniem święceń urzędnik państwowy w Grodnie i wkrótce też dziekan okręgu bielskiego (zmarł w 1887 r. i został pochowany pod ołtarzem cerkwi).
Nowi właściciele majątku Żołtuchinowie podarowali budulec, zaś parafianie, zebrali jeszcze 87 rubli i 50 kopiejek. 19 września 1875 r. grodzieński gubernator Aleksander Żurow złożył wizytę Aleksandrowi Żołtuchinowi. Następnego dnia był też na nabożeństwie w cerkwi Przemienienia Pańskiego, a po liturgii w domu Żołtuchina odbyła się narada, w której poza gospodarzami wzięli udział gubernator z małżonką, powiatowy komendant policji Timonow oraz proboszcz Tałyzin. Gubernator miejsce pod budowę cerkwi, wyznaczone jeszcze przez Zawadzkiego, uznał za nieodpowiednie ze względu na zbyt niskie położenie i nakazał zlokalizować budowę nieco wyżej.
Oprócz tego Żurow ofiarował na budowę nowej cerkwi jeszcze 500 rubli. 612 rubli i 294 bale drewniane ofiarował także komendat policji Timonow. Cerkiew zaprojektował Siergiej Guriew. Pracami kierował inż. Wwiedeński, głównym cieślą był Iwan Pugacewicz z Bielska. W robotach brali udział Franz Mayer, Jan Kuprianowicz i Iwan Usłowicz. 20 kwietnia 1876 r. odbyło się uroczyste położenie kamienia węgielnego. 1 października 1876 r. prawosławny biskup brzeski Włodzimierz dokonał konsekracji nowej świątyni w Podbielu. Ogółem koszt budowy cerkwi i wystroju świątyni wyniósł 4.925 rubli.
opr. (ms)
na podst. Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, Białystok 1988
oraz Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Powiat bielski, Warszawa 2019